Staalslakken (Hoogovenslakken)

Staalslakken in wegfunderingen blijken na vijf tot tien jaar schade aan de erbovenliggende asfaltlaag te kunnen veroorzaken. Reparatie gaat wegbeheerders veel geld kosten.
Dat blijkt uit een reparatievoorstel van Gedeputeerde Staten van Groningen. Hoogovenslakken zijn in de periode van 1972 tot 1995 op grote schaal toegepast bij de aanleg van (provinciale) wegen. Een wegfundering met staalslakken bleek dermate goede constructieve eigenschappen te hebben dat gedacht werd met een dunner asfaltpakket te kunnen volstaan. Dat is een misrekening. Geruime tijd na aanleg blijkt aan het wegoppervlak schade te kunnen optreden.
De schade kan ontstaan door spatten. Hoogovenslakken hebben bindende eigenschappen waardoor ze tot een plaat kunnen samenkitten. Onder bepaalde condities kan die plaat horizontaal uitzetten. In langsrichting zal die uitzetting leiden tot opbarsten van de fundering waardoor het asfalt omhoog wordt gedrukt. De richels in dwarsrichting van de weg zorgen voor afname van verkeersveiligheid en rijcomfort.
Schade aan het asfalt door de hoogovenslakken kan ook ontstaan door zogenoemde bloemkoolvorming. De slakken in de wegfundering bevatten kalk. In sommige partijen is dat niet volledig geblust, waardoor zich vrije kalk in de slakken bevindt. Komt die in contact met water dan ontstaat er een volumevergroting. Plaatselijk kan dat leiden tot bezwijken van de asfaltverharding.
Bij de spatten en bloemkolen is de fundering vergruisd. Er is dan geen sprake meer van de homogene constructie die bij aanleg is voorzien. De asfaltconstructie is op de wegvakken met schade dus te licht. Het voorstel van Provinciale Staten rept van een aantal herstelmaatregelen. In hoofdlijnen bestaan die uit het vervangen of renoveren van de gehele constructie of de fundering in stand laten en het wegvak overlagen.
Vervanging of renovatie is zeer grijpend en kostbaar. Op grond van ervaring van de afdeling Wegbeheer van de provincie met proefvakken is vastgesteld dat het aanbrengen van een zware overlaging een oplossing biedt voor een periode van tien jaar of langer. De levensduur zal langer zijn naarmate de slakken meer “uitgewerkt” raken.
Het voorstel behelst dan ook het aanbrengen van een zware overlaging op een wegvak van de N366. Daarvoor moet Provinciale Staten van Groningen een bedrag ter beschikking stellen van 1,3 miljoen euro. Provinciale Staten zullen hierover binnenkort een besluit nemen.
De toestand van twee wegvakken ter lengte van 20 kilometer van het provinciale wegennet met staalslakken is zodanig dat in de (nabije) toekomst rekening moet worden gehouden met zware maatregelen.

Staal:
Staal is Fe. Roestvrijstaal is Fe met chroom. Gietijzer is staal met grafiet. Gietijzer kan spontaan breken.

Korrelzand

Na de introductie eind vorig jaar lijkt het relatief nieuwe product Korrelzand als lichtgewicht ophoogmateriaal in de GWW goed aan te slaan. De voordelen van dit restproduct uit kolengestookte centrales zijn de hoge haakweerstand, de waterdoorlatendheid en de prijs die 50 procent lager ligt dan van concurerende materialen. Dit zegt Rob Keurntjes, directeur van de West-Europese Bouwstoffen uit Breda. Evenals ketelzand ontstaat korrelzand als restproduct in kolengestookte centrales. Maar korrelzand is veel lichter in gewicht en is daardoor een ideaal alternatief voor de importbims zoals Yali en Lipari en de laagste gewichtsklasse van Flugzand, aldus Keurntjes. Het Belgische product is vulkanisch en ontstaat doordat cycloonwinden in het binnenste van de kolengestookte ovens de onbrandbare silicaatdeeltjes uit de steenkool tegen de hittebestendige wand slingeren. Hier groeien de korrels door versmelting aaneen. De lava-achtige structuur ontstaat door de insluiting van lucht. De versmolten delen breken op weg naar de bodem van de oven af en krijgen daardoor hun grillige vorm. Na de opvang in een waterbad wordt het materiaal direct afgevoerd om uit te lekken. Keurntjes: “De vorming van ketelzand vindt plaats op soortgelijke wijze, maar omdat de ovens in België op een iets andere wijze werken, is ook het restproduct afwijkend”. De haakweerstand van korrelzand is volgens Keurntjes groot. De oorzaak hiervan is de taaiheid van het silicaat en dat komt de duurzaamheid van het product ten goede. Daarbij is het materiaal door zijn poreusheid waterdoorlatend wat in gebieden met een slappe bodem van belang kan zijn. Keurntjes: “Het is bovendien in de zwaarste klasse toegelaten en mag tot zelfs 10 meter dik worden toegepast.” Keurntjes verwijst dan ook naar de prijsstelling van het materiaal dat in vergelijking met alternatieven een voordeel van 50 procent kan opleveren. “Dat is niet vreemd als je bedenkt dat de winplaats van Bims duizenden zeemijlen verderop ligt, terwijl korrelzand praktisch voor de deur ligt.” In België wordt Korrelzand ook veelvuldig toegepast als toeslagstof voor beton. In Nederland is de industrie nog niet zover maar in de GWW gebruiken aannemers het nieuwe materiaal wel al regelmatig, zoals bij de bouw van een waterzuiveringsinstallatie in Mijdrecht waar Ballast Nedam 6000 ton Korrelzand verwerkt.

In 2021 heet een restproduct niet meer een restproduct, maar een bijproduct. Korrelzand is een vliegas, omdat het van de wand wordt geschrapt van de verbrandingsoven van afval, terwijl een bodemas een bijproduct die van de onderkant van de verbrandingsoven wordt geschrapt. Staalslakken als ophoogmateriaal is een bijproduct van het verwerken van ijzererts tot een hoogwaardige staalsoort. Bij het verwerken van ijzererts wordt kalk toegevoegd, die in de staalslakken gaan zitten. Bij de verwerking van de staalslakken verdient dit de nodige zorg. Niet uitgebluste kalk vermengd met water leidt tot volumevergroting. Ook zware metalen in de slakken kunnen worden uitgeloogd door water.

Bims is vulkanisch puimsteengruis. Puimsteen kan men beschouwen als het "schuim" van de uitstromende lava. Dit zeer lichte en poreuze gesteente wordt ook wel bimssteen genoemd. Tufsteen is een vulkanisch afzettingsgesteente, ontstaan uit neervallende steenstukken en stof na een vulkanische uitbarsting. De vaak nog gloeiende stukken kunnen in het centrum van de uitbarsting tot een vrij dichte steen aaneenkitten. Deze steen, kerntufsteen, wordt toegepast als bouwtufsteen. De buiten het centrum neergevallen steen en stof is lichter en poreuzer van structuur dan de kerntufsteen. Deze randtufsteen wordt verwerkt tot tras. Men noemt de steen daarom ook wel trastufsteen.